Ko Verzuu en andere ontwerpers
Het overgrote deel van de ado meubeltjes, autootjes en blokkendozen werd ontworpen door Ko Verzuu (1901 – 1971). Hij begon in de jaren twintig en stopte pas in 1955. Maar wat in boekjes, artikelen en in museumteksten niet staat, is dat er ook andere ontwerpers actief waren. Na het vertrek van Verzuu mochten Pieter van Gelder (1902 – 1984) en Monika Buch (1936) zich ook buigen over de producten. Lees hier alles over de drie ontwerpers van ado!
Ko Verzuu’s honderden wagens en meubeltjes
Als leider van de ado werkplaats was Ko Verzuu verantwoordelijk voor de speelgoedontwerpen. In ruim dertig jaar tijd maakte hij honderden ontwerpen. Hij liet ze eerst uittesten door zijn elftal kinderen. Daardoor wist Verzuu dat zijn speelgoed interessant en sterk genoeg was. Met name zijn wagens en poppenmeubeltjes waren zeer populair.
Verzuu nam als een spons kennis op van de moderne kunststromingen. Hij wist een vormentaal eigen te maken die put uit bijvoorbeeld de Haagse School, De Stijl, de Amsterdamse School en het expressionisme. Hieronder staan een aantal treffende voorbeelden!
hoekstoel 599
Gerrit Rietveld
Dat Verzuu keek naar De Stijl ontwerper Rietveld is te zien aan dit hoekstoeltje. Het is asymmetrisch en de kopse kanten zijn in een contrasterende kleur gelakt, net als bij veel stoelen en kasten van Rietveld.
Fauteuil 596
Primaire kleuren
De Stijl staat ook bekend om zijn primaire kleuren. Verzuu gebruikte deze kleuren ook, maar zeker niet altijd. Soms paste hij ze zelfs toe bij meubeltjes die qua vorm ver af staan van De Stijl.
dressoir 577
Haagse School
Ook stijlkenmerken van de Amsterdamse en Haagse School vinden weerklank in Vezuu’s meubeltjes. Ook bij de Haagse School ontwerpers zien we namelijk: rechte lijnen, kubistische vormen en blokjes als handgrepen.
Verzuu’s stoelen, tafels en kasten zijn vaak vergeleken met meubelen van De Stijl. Het speelgoed werd dan ook in warenhuis Metz & Co. verkocht naast ontwerpen van De Stijl-mannen Gerrit Rietveld en Bart van der Leck. Verzuu keek goed naar zijn omgeving, maar niet alleen naar De Stijl!
Ook met zijn vrachtwagens en treinen keek Verzuu goed naar zijn omgeving. Zijn bedrijfswagens reden ook echt op de weg. Dit waren auto’s als het ‘bouwbedrijf’, de ‘besteldienst’, of de ‘rijdende winkel’. Ook ontwierp Verzuu zijn eigen Kever en Jeep.
Verzuu voerde ook ontwikkelingen in de auto-industrie door in zijn speelgoed, zijn wagens worden in de jaren dertig aerodynamischer. De platte rechthoekige cabine wordt afgeschuind en ‘snel’. Ook de treinontwerpen zijn een directe weerspiegeling van noviteiten op het spoor. Zo maakte ado een logge stoomtrein, maar ook een gestroomlijnde dieseltrein.
Bouwbedrijf 964 en 984
Weinig details
De wagens zijn vrij minimalistisch ontworpen. Zo bestaat de detaillering vaak enkel uit een opschrift. Door zoveel mogelijk details weg te laten liet Verzuu ruimte voor de fantasie van het kind.
Pieter van Gelder
De sierkunstenaar Van Gelder ontwierp al sinds de jaren twintig speelgoed. Zijn vroege modellen lijken wel wat op de eerste ontwerpen van Verzuu. Maar pas in 1957 kreeg Van Gelder een opdracht voor ado. Hij ontwierp vijf speelgoedartikelen, waaronder: een IJscowagen (1002) en een Hobbelpaard (1005). De modellen van Van Gelder zijn erg realistisch en staan ver af van de gestileerde ontwerpen van Verzuu. Het hobbelpaard kon ook dienst doen als bloemenstandaard, het is bijna geen speelgoed meer te noemen.
IJscowagen 1002
Hobbelpaard en bloemenstandaard 1005
Monika Buch
Heel anders is het speelgoed van Monika Buch. Van haar ontwerpen werden er een tiental uitgevoerd. Ze laat in tegenstelling tot Van Gelder, en net als Verzuu, veel ruimte voor de fantasie van het kind. Ook is er bij haar ontwerpen altijd een relatie met het bestaande ado assortiment.
Stapelkubussen
Buch vond de kubussen van Verzuu te beperkt, je kon ze alleen op elkaar zetten. Ze bedacht daarom een langwerpige variant met twee open zijden, gelakt in geel, blauw en rood. De mogelijkheden zijn onbeperkt!
Hout in plaats van plastic
In de jaren vijftig maakte ado een houten karretje met een plastic paard van het West-Duitse Steha. Buch verafschuwde het realistische beest en maakte een eigen gestileerde houten variant.
De ontwerpen van Buch en Van Gelder werden maar kort uitgevoerd. Het einde van het sanatorium was aanstaande en de tijd van houten speelgoed ook, metalen die-cast autootjes werden zeer populair en goedkoop plastic speelgoed maakte zijn opwachting. De opdrachten aan Van Gelder en Buch lijken een laatste vergeefse poging te zijn geweest om het ado speelgoed weer onder de aandacht te brengen.