Ko Verzuu en andere ontwerpers
Het overgrote deel van al die ado meubeltjes, autootjes en blokkendozen werd ontworpen door Ko Verzuu (1901 – 1971). Hij begon in de jaren twintig en stopte pas in 1955. Maar wat in boekjes, artikelen en in museumteksten niet staat, is dat er nog meer ontwerpers actief waren voor ado. Na het vertrek van Verzuu ontwierpen Pieter van Gelder (1902 – 1984) en Monika Buch (1936) nog eenmalig speelgoedartikelen. Hier worden alle ontwerpers besproken.
Ko Verzuu’s honderden wagens en meubeltjes
Ko Verzuu was leider van de ado werkplaats en ontwierp het speelgoed. Daarvoor was hij bouwopzichter geweest bij de gemeente Utrecht. In ruim dertig jaar maakte Verzuu honderden ontwerpen. Met name zijn wagens en poppenmeubeltjes waren zeer populair. Voor dat ze in productie genomen werden, liet hij ze eerst uittesten door zijn elftal kinderen!
hoekstoel 599
Gerrit Rietveld
Dat Verzuu keek naar Rietveld is te zien aan dit hoekstoeltje. Het is asymmetrisch en de kopse kanten zijn in een contrasterende kleur gelakt, net als bij veel stoelen en kasten van Rietveld.
Fauteuil 596
Primaire kleuren
De Stijl staat ook bekend om zijn primaire kleuren. Verzuu gebruikte deze kleuren ook, maar zeker niet altijd. Soms paste hij ze zelfs toe bij meubeltjes die qua vorm ver af staan van De Stijl.
dressoir 577
Haagse School
Ook stijlkenmerken van de Amsterdamse en Haagse School vinden weerklank in Vezuu’s meubeltjes. Ook bij de Haagse School ontwerpers zien we namelijk: rechte lijnen, kubistische vormen en blokjes als handgrepen.
Verzuu’s stoelen, tafels en kasten zijn vaak vergeleken met meubelen van De Stijl. Het speelgoed werd dan ook in warenhuis Metz & Co. verkocht naast ontwerpen van De Stijl-mannen Gerrit Rietveld en Bart van der Leck. Verzuu keek goed naar zijn omgeving, maar niet alleen naar De Stijl!
Ook met zijn vrachtwagens en treinen keek Verzuu goed naar zijn omgeving. De detaillering op de auto’s bestaat vaak enkel uit een opschrift: ‘besteldienst’, ‘ijldienst’ of ‘rijdende winkel’. Het waren auto’s die in de tijd van Verzuu op de weg reden. Hij liet zo veel mogelijk details weg, om ruimte te laten voor de fantasie van het kind. De ontwikkelingen in de auto industrie zien we ook terug in de ontwerpen. De wagens worden in de jaren dertig steeds aerodynamischer. De platte rechthoekige cabine wordt afgeschuind en ‘snel’. Ook ontwierp Verzuu zijn eigen Kever en Jeep en zijn de treinontwerpen een directe weerspiegeling van noviteiten op het spoor.
Pieter van Gelder
De sierkunstenaar Van Gelder ontwierp al sinds de jaren twintig speelgoed. Zijn vroege modellen lijken wel wat op de eerste ontwerpen van Verzuu. Maar pas in 1957 kreeg Van Gelder een opdracht voor ado. In dat jaar ontwierp hij vijf speelgoedartikelen, waaronder: een IJscowagen (1002) en een Hobbelpaard (1005). De modellen van Van Gelder zijn erg realistisch en staan ver af van de gestileerde ontwerpen van Verzuu. Het hobbelpaard kon ook dienst doen als bloemenstandaard, het is bijna geen speelgoed meer te noemen.
IJscowagen 1002
Hobbelpaard en bloemenstandaard 1005
Monika Buch
Heel anders is het speelgoed van Monika Buch. Van haar ontwerpen werden er een tiental uitgevoerd. Haar speelgoed laat in tegenstelling tot dat van Van Gelder, en net als dat van Verzuu, veel ruimte voor de fantasie van het kind. Ook verwees ze naar het bestaande ado assortiment.
Stapelkubussen
De ado stapelkubussen van Verzuu vond Buch te beperkt, je kon ze alleen op elkaar zetten. Daarom maakte ze een langwerpige variant met twee open zijden, gelakt in geel, blauw en rood. Het kan in talloze verschillende houdingen gestapeld worden.
Hout in plaats van plastic
Ook maakte Buch een eigen variant op het paard met wagen. In de jaren vijftig produceerde ado een houten karretje getrokken door een geïmporteerd plastic paard van het West-Duitse Steha. Buch verafschuwde het realistische beest en maakte een zeer gestileerde houten variant.
De ontwerpen van Van Gelder en Buch werden maar kort uitgevoerd. Het einde van het sanatorium was aanstaande en de tijd van het houten speelgoed leek voorbij, metalen die-cast autootjes werden zeer populair en goedkoop plastic speelgoed maakte zijn opwachting. De opdrachten aan Van Gelder en Buch lijken een laatste vergeefse poging te zijn geweest om het ado speelgoed weer onder de aandacht te brengen.