Kenmerken van het ado speelgoed
Let goed op:
Regelmatig krijgen we de vraag of iets écht ado is. Meestal is het dat niet. Het speelgoed van ado is erg herkenbaar, daarom staan hieronder de belangrijkste kenmerken van het speelgoed, beginnend met het meest herkenbare: de merkjes. Daarna volgen het ontwerp (vorm en kleur), het materiaalgebruik, etiketten van speelgoedwinkels, en de bekende replica’s. Leer heer hoe je ado herkent.
Merkjes op ado speelgoed
Door te merken hoopte ado illegale namaak te voorkomen. Op het meeste ado zit dan ook een merkje. Omdat er door de jaren heen verschillende merkjes zijn gebruikt, vertellen de merkjes je hoe oud het speelgoed ongeveer is.
Potlood
medio jaren twintig
Nog geen merk, wel product- en kleurcode en de prijs
Dennenboom
medio jaren twintig
Een stempel of brandmerk van een dennenboom
Letters ‘ado’
vroege jaren dertig
‘ado’ gespoten op de motorkap van de wagens
Letters ‘ado’
vanaf ongeveer 1930
Op onderzijde een brandmerk met letters ado
Wit schildje
vanaf ongeveer 1934
Het eerste metalen schildje, in wit of creme
Zwart en zilver
eind jaren veertig
Andere kleuren schildjes, met reliëf
Geen reliëf
jaren vijftig
Groene, zwarte en zilverkleurige merkjes zonder reliëf
Sticker
vanaf circa 1959
Een sticker van een dennenboom, het laatste merk
Potlood
medio jaren twintig
Nog geen merk, wel product- en kleurcode en de prijs
Dennenboom
medio jaren twintig
Een stempel of brandmerk van een dennenboom
Letters ‘ado’
vroege jaren dertig
‘ado’ gespoten op de motorkap van de wagens
Letters ‘ado’
vanaf ongeveer 1930
Op onderzijde een brandmerk met letters ado
Wit schildje
vanaf ongeveer 1934
Het eerste metalen schildje, in wit of creme
Zwart en zilver
eind jaren veertig
Andere kleuren schildjes, met reliëf
Geen reliëf
jaren vijftig
Groene, zwarte en zilverkleurige merkjes zonder reliëf
Sticker
vanaf circa 1959
Een sticker van een dennenboom, het laatste merk
Potlood
medio jaren twintig
Nog geen merk, wel product- en kleurcode en de prijs
Dennenboom
medio jaren twintig
Een stempel of brandmerk van een dennenboom
Letters ‘ado’
vroege jaren dertig
‘ado’ gespoten op de motorkap van de wagens
Letters ‘ado’
vanaf ongeveer 1930
Op onderzijde een brandmerk met letters ado
Wit schildje
vanaf ongeveer 1934
Het eerste metalen schildje, in wit of creme
Zwart en zilverkleurig
eind jaren veertig
Andere kleuren schildjes, met reliëf
Geen reliëf
jaren vijftig
Groene, zwarte en zilverkleurige merkjes zonder reliëf
Sticker
vanaf circa 1959
Een sticker van een dennenboom, het laatste merk
Vorm en kleur
Het assortiment van ado is door de jaren heen erg veranderd. Ook veranderde het vorm- en kleurgebruik van ontwerper Ko Verzuu. Hieraan kan je dus ook soms zien hoe oud je meubeltje, wagen of blokkendoos is.
Poppenhuismeubeltjes
In de jaren twintig en dertig maakte ado onwijs veel meubeltjes in meerdere kleurstellingen en schalen. Heel anders was dat vanaf de jaren veertig. In de catalogi stonden er nog maar een paar, enkel nog in wit, crème of blauw. De meeste huisraad komt dus uit de beginjaren.
Ko Verzuu’s vroege ado wagens
De ado wagens veranderden geleidelijker dan de poppenmeubeltjes. Verzuu’s Bouwmaterialen (No. 904, 1932 en 1935) en Bouwbedrijf (No. 964, 1937) laten zien hoe de ontwerper zijn auto’s vlotter en aantrekkelijker maakt.
Er zijn twee grote verschillen. Het eerste is de kleur. De vroegste wagens waren meestal in donkere kleuren geschilderd, tot Verzuu grijs en bruin verruilde voor blauw, geel, rood, groen en oranje. Daarnaast maakte Verzuu zijn wagens aerodynamisch en ‘snel’. Dit deed hij door de vierkante cabines af te schuinen.
Ko Verzuu’s vroege ado wagens
De ado wagens veranderden geleidelijker dan de poppenmeubeltjes. Verzuu’s Bouwmaterialen (No. 904, 1932 en 1935) en Bouwbedrijf (No. 964, 1937) laten zien hoe de ontwerper zijn auto’s vlotter en aantrekkelijker maakt.
Er zijn twee grote verschillen. Het eerste is de kleur. De vroegste wagens waren meestal in donkere kleuren geschilderd, tot Verzuu grijs en bruin verruilde voor blauw, geel, rood, groen en oranje. Daarnaast maakte Verzuu zijn wagens aerodynamisch en ‘snel’. Dit deed hij door de vierkante cabines af te schuinen.
Het late ado wagenpark
De ontwikkelingen stopten niet in de jaren dertig, ook in de jaren vijftig kregen de auto’s transformaties. Kijk maar eens naar Kipwagen (No. 357) en Transportwagen (No. 501).
Ook nu waren er twee veranderingen. Zo waren er de kleuren. Ze werden aanvankelijk lichter, maar rond 1955 kregen de auto’s veel blanke lak. Ook veranderde Verzuu de cabines; geen schuine uitstekende motorkap meer, maar een platte voorkant, en ronde ramen in plaats van vierkante ruiten.
Het late ado wagenpark
De ontwikkelingen stopten niet in de jaren dertig, ook in de jaren vijftig kregen de auto’s transformaties. Kijk maar eens naar Kipwagen (No. 357) en Transportwagen (No. 501).
Ook nu waren er twee veranderingen. Zo waren er de kleuren. Ze werden aanvankelijk lichter, maar rond 1955 kregen de auto’s veel blanke lak. Ook veranderde Verzuu de cabines; geen schuine uitstekende motorkap meer, maar een platte voorkant, en ronde ramen in plaats van vierkante ruiten.
Slijtend materiaal
Ado speelgoed is bijzonder, maar wel speelgoed, en dus gemaakt om mee te spelen. Na jaren van speelplezier was het beschadigd en verdween het op zolders of in schuurtjes. Gebruikssporen zijn ook een kenmerk van authenticiteit. Hier ontdek je welk materiaal er werd gebruikt, en hoe het er na ruim 90 jaar uit ziet.
Hout en verf, splinters en krassen
Voor ado werd massief hout en multiplex toegepast, afkomstig van onder andere de firma Jongeneel uit Utrecht. Na het zagen, schuren en assembleren werd het speelgoed geverfd met de glanzende Japan-lakken van Varossieau & Cie uit Alphen aan de Rijn. Deze oersterke en gifvrije verf werd gespoten, en daarna werd met een penseel detaillering aangebracht. Voor opschriften werd een sjabloon gebruikt.
Het hout en de verf hebben altijd wel wat geleden, afhankelijk van hoe het bespeeld en bewaard is. Er ontbreken soms splinters, een multiplex-laag is gebobbeld, of er zitten houtwormgaatjes in het hout. De verf is soms sterk afgesleten, vol barstjes, dof en poederig, of juist nog erg glanzend.
Verweerde merkjes
Ook merkjes van een zelfde soort auto of blokkendoos kunnen er nu heel verschillend uit zien. Ze zijn op verschillende manieren gesleten en geërodeerd, daarbij zijn delen van de oppervlaktelaag verdwenen. Vergelijk de eerste twee soorten metalen merkjes (creme/wit en zwart) maar eens.
Wieltjes en bandjes
Door de jaren heen zijn er voor het ado wagenpark ook veel verschillende wieltjes gebruikt. Eerst waren ze van hout en gemaakt in het sanatorium, vanaf ongeveer 1932 werden metalen wielen met rubberen banden toegepast. Ze waren er in verschillende formaten en het rubber en de wieldoppen in meerdere kleuren. Uiteindelijk werden ze halverwege de jaren vijftig vervangen door Dunlop-bandjes.
Rubber veroudert, de bandjes worden zacht met een flinke slag, of hard en vol met barsten, allebei niet ideaal!
Etiketten of stempels van winkels
Vaak kreeg het speelgoed in de winkel of in het warenhuis een etiket of een stempel mee. Soms zijn deze merkjes op het speelgoed blijven zitten. Omdat we weten wanneer de speelgoedwinkels actief waren, is ook bekend van wanneer het speelgoed is. Elke winkel heeft zijn eigen verhaal. Klik op een afbeelding om meer te lezen.
Kopie of origineel?
Vanwege de grote aantrekkingskracht is het ado veel nagemaakt. In de tijd zelf al, door handige familieleden bijvoorbeeld, en later als replica’s voor verzamelaars. Een voorbeeld is de oranje ado tax (No. 374), hier staan er twee, maar slechts één is het origineel uit 1953. De ander is namaak uit 1999 van de Sociale Werkvoorziening uit Zeist. Zij maakten de meeste kopieën van ado, van ongeveer vijf á tien modellen, met oplages tot 250 stuks. Aan de details zie je zo dat het namaak is.
Klik hier en lees meer over andere andere kopiisten van ado speelgoed
Ko Verzuu jr.
De zoon van Ko Verzuu maakte enkele wagens onder de naam ko-py-ado. Ze verschenen in beperkte oplage, werden gebrandmerkt met ‘ko-py-ado’, en waren niet voor de verkoop bestemd.
Herman uit de Bosch
Herman maakte voor zichzelf kopieën van allerlei ado-objecten, dit deed hij soms samen met Verzuu jr. Hij merkte met replica merkplaatjes.
Stel gerust je vraag
Als het goed is heb je nu een beetje een beeld van hoe het ado speelgoed er uit ziet. Mocht je toch nog vragen hebben, of misschien een toevoeging, dan kun je altijd een berichtje sturen.