Waar moet ik naar kijken?
Deze handleiding geeft antwoord op verschillende vragen. Misschien vraagt u zich af of uw speelgoed origineel ado is, en uit welk jaar een meubeltje of wagen komt. Hier staan de kenmerken van het ado speelgoed. Deze praktische kennis is opgedaan tijdens het verzamelen en het bestuderen van de catalogi.
Merkjes op het ado speelgoed
Het vinden van een merkje is de makkelijkste manier om er achter te komen of je een echt stuk ado bezit. In een poging om namaak tegen te gaan werd het speelgoed in de werkplaats gemerkt. Er zijn door de jaren heen verschillende soorten merkjes gebruikt. Het is daarom ook een goede manier om het speelgoed te dateren.
Jaren twintig: potlood
Het allervroegste ado werd met potlood gemerkt. Een medewerker schreef op de onderkant een productcode, kleurcode en de verkoopprijs. Dit merk was dus geen teken van echtheid, maar het had een functie bij de productie of de verkoop. Ook als de andere merkjes in zwang komen, worden de aantekeningen nog steeds aangebracht.
Jaren twintig: dennenboompje
Halverwege de jaren twintig werd voor het eerst een echt merk gestempeld of ingebrand op de onderkant van wagens en meubeltjes. Het was een dennenboompje met daaronder twee huisjes.
Jaren dertig: letters
Rond 1930 kwamen de letters ‘ado’ als merk in zwang. Ze werden in een contrasterende kleur met een sjabloon op de motorkap van de wagens gespoten. Daarom zijn de binnenvormen van de letters dicht. De auto’s werden tot ongeveer 1934 op deze manier gemerkt.
Jaren dertig: letters
Ook de meubeltjes werden vanaf ongeveer 1930 gemerkt met de letters ‘ado’. Het kwam in de plaats van het dennenboompje onder op de meubeltjes als brandmerk. Omdat het merk ingebrand werd en niet meer gespoten, konden de binnenvormen van de letters open zijn.
Vanaf 1934: metalen schildje
Vanaf 1934 werd op een goed zichtbare plaats een wit metalen plaatje vastgespijkerd met de letters ‘ado’ en het opschrift ‘Nederl. Fabrikaat’. Meestal werden de meubeltjes ook nog met de letters ‘ado’ gebrandmerkt: ze zijn vaak dus dubbel gemerkt. Voor het kleingoed was er een klein merkje en voor het grote speelgoed was er een groot merkje.
Jaren veertig: met reliëf
Op den duur werden ook andere kleuren schildjes in gebruik genomen. Eind jaren veertig werden ongekleurde (zilverkleurige) of zwarte merkjes met reliëf geïntroduceerd. Ook nu waren er nog twee verschillende formaten.
Jaren vijftig: zonder reliëf
Groene, zwarte en zilverkleurige merkjes zonder reliëf kwamen er in de jaren vijftig bij. De wirwar aan verschillende merkjes is te zien aan kastje 411. Op drie identieke exemplaren zitten namelijk drie verschillende merkjes: met reliëf en zonder reliëf.
Eind jaren vijftig: dennenboomsticker
Aan het eind van de productie in het sanatorium kwam men weer terug op het dennenboompje, maar nu in de vorm van een sticker. Vaak is de sticker nu weg, en herkent alleen de verzamelaar het speelgoed nog als ado.
In de circa veertig jaar dat het speelgoed in het sanatorium gemaakt werd, zijn er dus heel veel verschillende merkjes gebruikt. De merkjes maken goed duidelijk hoe oud uw ado is.
Verandering van vorm, kleur en materiaal
Ook aan de vorm en de kleur is vaak te zien hoe oud een ado wagen of meubeltje is. Door de jaren heen verandert er namelijk veel. In de jaren twintig en dertig verlaat een enorme hoeveelheid poppenmeubeltjes in verschillende kleurstellingen het sanatorium. Heel anders was de periode hierna. Vanaf de jaren veertig werden er nog maar een paar verschillende meubeltjes gemaakt en zijn ze alleen nog maar in wit of crème gelakt.
Het uiterlijk en aanbod van de ado wagens maken veel meer geleidelijke veranderingen mee. In de jaren twintig zijn de wagens vooral grijs en bruin. Vanaf de vroege jaren dertig worden ze kleurrijker: grijs en bruin veranderen in rood, geel, blauw, groen en oranje. Tussen 1932 en 1934 veranderen de houten wielen van de grote wagens in metalen exemplaren met rubberen banden. De platte rechthoekige cabine wordt afgeschuind en daarmee ‘snel’.
Aan het eind van de jaren veertig hebben de cabines vaak een platte voorkant, zonder uitstekende motorkap. Ook hebben sommige wagens ronde raamopeningen. Halverwege de jaren vijftig verdwijnen de grote wagens bijna geheel uit het assortiment en de resterende auto’s worden vaak niet meer gekleurd. Er worden nu ook Dunlop-bandjes gebruikt voor de auto’s. De ontwikkeling van de sleepwagen illustreert de veranderingen van ongeveer 1930 tot 1960 prachtig.
Speelgoedwinkels
Soms zit er als kenmerk nog een speelgoedwinkelsticker onder op het ado. Er staat wel eens een verkoopprijs op, maar niet altijd. Soms kan aan zo’n sticker gezien worden wanneer het speelgoed ongeveer gemaakt is.
Andere sticker gevonden? Stuur hem op!
Restauraties en replica’s
Ondanks de degelijke constructie slijt en beschadigt ado. Een restauratie is te herkennen aan een gebrek aan ouderdomssporen. Vaak heeft de verf wat craquelé, krassen en/of verkleuring. Het metaal van de wielen is soms wat geërodeerd. De rubberen bandjes zijn vaak wat gebarsten en niet rond meer. Het helpt om goed te kijken. Als een wagen of een meubeltje er té mooi uitziet, heeft er iemand aan geklust!
Van ado speelgoed zijn ook kopieën gemaakt. Vaak is aan de details te zien dat het om namaak gaat. Opvallend zijn vaak: onjuiste wielen, een nieuw glimmend merkje of een gebrek aan ouderdomssporen. De bekende replica’s zijn van:
Ko Verzuu jr.
De zoon van Ko Verzuu maakte een aantal wagens onder de naam ko-py-ado.
- Onderop gemerkt met het ko-py-ado brandmerk
- Zeer beperkte oplage
- Niet voor de verkoop bestemd
Herman uit de Bosch
Herman maakte replica’s voor zichzelf, onder andere samen met Verzuu jr.
- Allerlei soorten ado items
- Exacte kopieën
- Replica merkplaatjes
- Niet voor de verkoop bestemd
Sociale Werkvoorziening Zeist (SWZ)
De SWZ vervaardigde vanaf 1999 een aantal replica’s van wagens.
- Gemerkt met replica merkplaatjes (glimmend)
- Genummerd (in oplage)
- Vaak op houten voet
- Voor de verkoop
Geen duidelijkheid over de kenmerken?
Als deze handleiding met de kenmerken van het ado speelgoed niet heeft geholpen bij het beantwoorden van uw vraag, kunt u altijd contact opnemen.